هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری ( حضرت آیت الله خامنه ای)
چاپ و نشر : دفتر نشر و فرهنگ اسلامی
چاپ ششم : 1377
********************************
- فهرست :
- موسیقی - غنا
موسیقی – غنا
.... اما در مورد موسیقی ، باید اعتراف کنم هنوز در این مسأله ما آن پاسخ روشن و کامل را ندارم ، لااقل من ندارم . در گذشته ،
[ و الان نیز بر آن عقیده هستم ] . روی این جمله تکیه می کردم که آهنگ مخصوص مجالس لهو ، گناه و حرام است .... آن وقت ها ما فکر می کردم آهنگ های ترانه ای ، مخصوص مجالس لهو است ....
اما دستگاه ها، فرض کنیم دستگاه شور یا ابوعطا یا همایون و امثال آن چطور ؟ همه ی کسانی که حنجره ی آنها یک نوایی را بیرون داده ، با یکی از همین دستگاه های دوازده گانه بوده است . پس این حرام نیست و اصلا ً موسیقی همین آهنگ ها و
ریتم ها مخصوص است .... این ها حرام نیست مگر آن که باز در لابلای آن یک چیز بگنجانند که آن حرام باشد .
بعد ها یک حرفی پیدا شد که خود ما هم ، به صورت یک احتمال می گفتم – وقتی که حضرت آقای منتظری تبعید بودند ... ایشان هم همین حرف را می گفتند - ... وقتی ایشان گفتند در ذهن ما قوی تر شد ، آن حرف این بود که بگویم : غنا که در شرع اسلام حرام است ، اشاره به شکل ندارد بلکه اشاره به محتوی می کند . اصلا ً وقتی می خواهید به دنبال غنا بگردید ، آن آهنگ را از لحاظ محتوی مطالعه کنید . یعنی غنا یک امر محتوایی ست ، نه یک امر قالب . اگر شما با زیباترین ترانه ها یا هر کیفیتی یک محتوای توحیدی را بیان کند ، این حرام نیست . اما اگر مثلاً با همان آهنگ متین و موقر همایون وبا یک لحن خیلی عادی یک چیز حرام و گناه را بیان کند ، این غنا ست . البته این به عنوان فتوا نبود ....و ما هم مسجلا ً نمی گفتم ....
این حرفی بود که آن وقت برای ما مطرح بود لکن الان .... آن چه مطرح است اینست که از قول امام نقل شد : که ایشان در مورد بعضی از آهنگ هایی که حتی با ساز همراه بود ، فرمودند این مقدار اشکال ندارد ... چنین استنباط کردم که نظر امام بر اینست که : ساز به طور مطلق حرام نیست و ترانه هم همین طور . یعنی ترانه ای که محتوای درست دارد و با یک ساز ملایم همراه است، این اشکال ندارد . اما اگر یک ساز جلف بود و محتوای نادرست هم داشت ، هر کدامش موجب حرمت می شود .
البته این را هم باید عرض کنم که ساز ها عموما ً انسان را مقداری از حالت جد خارج می کند و از حق نباید گذشت که آهنگ این چنین است .
مگر آن که آن چنان محتوایی داشته باشد که نگذارد ، مثل قرآن ، یعنی آهنگ قرآن این هنر را دارد که ... به آن چه قرائت شده جان می دهد و آن را در نظر انسان برجسته تر می کند و کلمه به کلمه را در مغزمی نشاند ، مثل آب در روح جریان پیدا می کند ، لذا آن حالت منفی ناشی از صدای خوش مثلاً شیخ مصطفی اسماعیل را از بین می برد ....
همین سرود مرحوم شهید بهشتی ... من خودم وقتی بار اول شنیدم با توجه به خاطرات و سوابق ذهنی که تأثیرات آهنگ و موسیقی برای من بیش از یک آدم معمول ست و محتوی در من یک اثر بیشتری می گذارد تا آن آدم که به آن اندازه با مسأله آشنایی ندارد ، دیدم این ترانه مرا کاملا ً از حالت جد خارج می کند و الان هم وقتی گذاشته می شود ، م روم در عالم ذهنیات ... یک چیزی که شاید خیلی لطف نداشته باشد .
( سئوال بعدی اینست که : هنوز موضوع مشخصی در مورد موسیقی در جامعه ی اسلامی اتخاذ نشده است و نحوه ی برخورد از مسؤولین و آیات عظام در این مورد متفاوت است ، چرا ؟ )
پاسخ : این از آن اشکالات کاملاً وارد است و من تصدیق می کنم که ما خیلی زودتر از این بایستی تکلیف موسیقی را روشن
می کردم . البته من یک جمله به شما بگویم ، آن چیزی که در اسلام حرام است ، غناست ، نه موسیقی ، موسیقی هر آهنگ و صدایی است که از حنجره یا وسیله ای ، به یک شکل حساب شده بیرون می آید . اما آن چیز که حرام است نوع خاصی ازموسیقی ست که غنا باشد . علت این که نظرات مختلف است ، این است که در مورد غنا ، ما آیات و روایات صریح که مشخص کند غنا چگونه چیزی ست ، نداریم ، لذا استنباط فقهی از غنا متفاوت است . مثلاً مرحوم آیت الله العظمی بروجردی رضوان الله علیه معتقد بودند : غنا آن چیز ست که مخصوص مجالس لهو باشد یعنی آن آهنگ ها و آوازها که فقط در مجالس لهو و خوش گذرانی خوانده می شود ، حرام است ولو این که در بیرون مجلس لهو خوانده بشود . و ما آن زمان که مرحوم
آیت الله بروجردی حیات داشتند ، این را تطبیق می کردیم با آن آهنگ ها و ترانه هایی که در آن وقت معمول بود این ها را ما قدر مسلم از غنا م دانستیم ولی موارد دیگر مسلم نبود .
حضرت آیت الله العظمی منتظری نظرخیلی جالبی در باب غنا دارند من وقتی ایشان در طبس تبیعد بودند ، به دیدنشان رفتم و اولین با ر آن جا از ایشان شنیدم . ایشان می گویند غنا یک امر محتوایی ست و از آیاتی که در قرآن هست و در روایات به آن آیات استناد شده ، ایشان استنباط می کنند که غنا یک امر محتوایی است . یعنی اگر شما یک چیز را به آواز وآهنگ خاص موسیقی . لکن اگر محتوای خوبی داشته باشد و« لهو الحدیث » و « لیضل عن سبیل الله بغیر علم » نباشد ، این غنا نیست و حرام نمی باشد .
البته این را ایشان آن وقت به صورت قطع بیان نکردند بلکه نظر فقهی شان را به ما گفتند که بعد ما هم از قول ایشان در بسیاری جاها نقل کردیم . و در این اواخر من به خود ایشان گفتم شما این نظرتان را به یاد دارد که آن وقت به ما گفتید ؟ و ایشان گفتند : بله ، که معلوم می شود الان نظرشان همان است و تغییر نکرده . اما در مواردی که شبهه وجود داشته باشد که آیا این مثلا ً غنا هست یا غنا نیست ، طبق اصطلاح متدیک علمای اصول ، این « شبهه ی مفهومی » ست و در شبهه ی مفهومی ، بیشتربزرگان و علمای علم اصول ، برائت جاری می کنند ، یعنی هر جا که ما شک کردیم که آیا این غنا هست یا نیست ، باید بگوییم غنا نیست و حرام نیست . ( پس شما برای این که یک چیز را بخواهید گوش کنید ، کافی ست شک کنید که غنا هست یا نیست ! )
و لیکن ماورای این همه ، خیلی لازم است که ما در این زمینه کار درستی بکنیم و این به عهده فقهای ماست . من بارها این مطلب را به برادران بزرگ خودمان از فقها و اساتید گفته ام که ما فعلا ً وقت نمی کنیم بنشنیم این مسائل را بررسی کنیم و واقعاً امروز مجال کار علمی و فقهی نداریم . لذا برادرانی که در قم از زمره فقها و آگاهان از رموز اسلامی هستند ، باید بنشینند ،
مسأله ی غنا وموسیقی را برای مردم حل کنند .
از زحمات آقای توکلی باید حقیقهً سپاسگزاری کرد که ایشان فراورده ی بسیار ذیقیمتی را برای انقلاب فراهم کردند . یعنی هر یک از این ترانه ها و سروده هایی که خوانده شد ، فرآورده و محصول ست برای انقلاب . و این سرود : از طرفی شعر ، از طرفی آهنگ و از طرفی تشکیل گروه سرود و اجراء با این انتخاب خوب ، هر کدام به نوبه خود حققتهً یک هنر است که باید از این مرد زحمتکش و صبور – که بدون صبر و خون دل خوردن این طور چیز ها درست نمی شود – تشکر کرد و تبریک گفت که الحمدلله خوب توانستند از عهده برآیند . یکایک این عزیزان هم که در گروه سرود هستند ، کارشان را خیلی خوب انجام
می دهند ، هم این آقا زاده ای که الان خواند و هم آن آقایی که سرود قبل از ظهر را خواند ، این ها را من ، هم در تلویزیون دقت کردم هم حالا ، حققتهً مثل خواننده های حرفه ای ، ژست ها وحرکات و کارهاشان نشان پختگی ست که با آنها کار شده است . صدا یشان نیز خیلی متناسب است چون در همخوانی ها صدای نامتناسب کار را خراب می کند ، لکن شما صداهای متناسب پیدا کرده اید و همه ی صدا ها هم خوش . ایشان این همه ماشاالله جوان و نوجوان خوش صدا و یکدست از لحاظ صدا پیدا کرده اند . از یکایک این عزیزان تشکر می کنم . به خصوص و از همه بیشتر از خود آقا توکلی تشکر می کنم و از آن آقا هم که آن نی خوب شان را آرام آرام وچاشنی وار می نواختند – که واقعا ً باید همین طور باشد ، چون ساز در مجموعه سرود ، حکم نمک طعام را دارد و لذا نباید زیاد به کار برود . اثر اصلی متعلق به نفس انسان است و ان نفس انسان هاست که آن تأثیر اساسی و مضمون همه کس فهم را دارد .
موسیقی از نظر اسلام
گفتاری از حضرت آیت الله بهشتی (ره ) درباره حرمت موسیقی
این گفتار در زمان حضور ایشان در آلمان ( 1343 – 1349 ) به عنوان امام مسجد و مرکز اسلامی هامبورک و در پاسخ به پرسشی که از ایشان در این باره شده ایراد گردیده است .
موسیقی از نظر اسلام
- نظر اسلام درباره ی موسیقی چیست ، از چه منبعی در کار دین این جواب را می دهید . و اگر از قرآن است خواهشمندم آیه آن را نشان دهید .
قبل از این که نظر اسلام را درباره موسیقی توضیح بدهم ، لازم است این نکته را یادآوری کنم که در آیات قرآن کریم و
هم چنین در روایات ، کلمه « موسیقی » یا « موزیک » یا معادل آن از کلمات عربی سراغ ندارم . در قرآن کریم که نیست و در روایات هم تا آن جا که به خاطر دارم ، سراغ ندارم . فقهای ما وقتی خواستند
درباره ی حکم موسیقی در اسلام صحبت کنند . مطلب را تحت عنوان حکم « غنا » در اسلام از یک طرف و هم چنین حکم آلات لهو از طرف دیگر مطرح کردند . در کتاب های فقهی ، یک جا بحث درباره غنا و در کنار آن بحث درباره آلات لهو دیده می شود .
کلمه « لهو » در قرآن کریم در چند جا آمده است . در سوره جمعه حتما ً این آیه را شنیده اید : « و اذا راوا تجاره او لهوا ً انفضوا الیها و ترکوک . »
در آیه زیر انتقاد شده از روش گروهی از مسلمان های سست ایمان که به هنگام نماز جمعه و در موقعی که پیغمبر ( ص ) مشغول خطبه بود . اگر صدای ساز و نواز در بیرون مسجد بلند می شد یا صدای طبل کاروان تجارتی که از بیرون مکه می آمد . برای تماشای بساط طرب یا برای این که فرصت از دست شان نرود برای معامله با کاروان قبل از این که دیگران به آن برسند از پای خطبه پیغمبر ( ص ) . که در نماز جمعه ایراد می کرد . پا می شدند می رفتند : « قل ما عندالله خیر من اللهو و من التجاره والله خیر الرازقین . » یعنی شما نباید برای کارهای تجارتی یا برای تفریح و سرگرمی از پای خطبه پیغمبر در نماز جمعه بلند شوید بروید . چون سودی که خدا در سنت های خود برای مردم با ایمان و درست کار مقدور و مقرر کرده به مراتب از سودی که شما از حضور در مراسم شادی و طرب و یا لهو و سرگرمی یا پیش دستی در تجارت با کاروان تازه رسیده نصیب تان می شود بیش تر است .
غالبا ً این طور گفته اند که منظور از لهو در اینجا همان صدای شیپور و نقاره و طبل و این قبیل چیز ها بوده که کاروان های تجارتی معمولا ً وقتی از بیرون وارد شهر می شدند می زدند تا مردم خبر بشوند که این قافله ی تجارتی وارد شهر شده و بیایند با قافله معامله کنند . علاوه بر این ، اصلا ً تماشای قافله سرگرمی بود . اما از این آیه نمی شود برای حرام بودن موسیقی و حرام بودن لهو استفاده کرد . حتی می شود گفت که آیه در صدد این است که بگوید چرا اینان نماز پیغمبر را ترک کردند و رفتند . همین طور که با استفاده از این آیه نمی شود گفت که تجارت حرام است .
در چند آیه دیگر از قرآن کریم ، از لهو به صورت کنایه نکوهش شده و نمی شود گفت که هیچ یک از این آیات برای حرام بودن لهو استفاده می شود .
در چند آیه دیگر از قرآن کلمه « اللغمو » آمده و بعضی از فقها « لغو » را هم به همان « لهو » معنی کردند و در آن آیات هم از لغو نکوهش شده ، اما باز حرام بودن لهو استفاده نمی شود .
در سورة مومنون در آیه سوم در صفات مومنان گفته می شود : « والذین هم عن اللغو معرضون . » یعنی آنها که از لغو ( یعنی از لهو ) اعراض می کنند ( « لغو » یعنی بیهوده . « لهو » یعنی سرگرمی ) .
در آیه 72 از سوره فرقان باز در صفات بندگان پاک گفته می شود : « والذین لا یشهدون الزور و اذا مروا باللغو مرواکراماً . » یعنی آن ها که به باطل شهادت نم دهند و یا در مجالس باطل شرکت نمی کنند و وقتی که از کنار لغو می گذرند ، با بزرگواری می گذرند .
یا آیه 55 از سوره قصص : « و اذا سمعو ا اللغو اعرضوا عنه .... » یعنی وقتی که لغو به گوش آن ها می خورد ، رو می گردانند . در این آیات هم خواه لغو به معنی لهو باشد . خواه لغو اصلاً معنی مستقل داشته باشد ( بیهوده ) . ظاهر مطلب این است که از این آیات هم برای اثبات حرمت موسیقی استفاده نمی توان کرد .
بنابر این میتوان گفت که در آیات قرآن کریم آیه ای که بتوانیم از آن حرمت غنا را استفاده بکنیم موجود نیست .
این در باره آیات . اما درباره روایات : روایات بسیار درباره غنا استفاده می شود . روایاتی هم درباره ساز زدن ، تنبور زدن و این جور چیز ها هست که به آن ها آلات طرب و آلات لهو گفته می شود . این روایات هم کم و بش بر حرام بودن استفاده از این وسایل دلالت می کند و این روایات ، هم در کتب شیعه هست و هم در کتب اهل سنت . درباره این روایات باید اجمالاً گفت که می خواهد بگوید غنا و همچنین استفاده از آلات طرب از قبیل ویولون ، تار و تنبک حرام است .
بعضی از فقها این طور استنباط کرده اند که این ها نمی خواهد بگوید که موسیقی به طور کل حرام است . بلکه می خواهد بگوید این بساط مجالس لهو و لعب که در زمان امام ها ( ع ) و در زمان پیشوایان اسلام در خانه های صاحبان ثروت و قدرت معمول بود . مجموعا ًً حرام است . در حقیقت این روایات در صدد بیان حرمت آن سبک موسیقی و آن سبک مجالس عیاشی است که در زمان پیشوایان دین ما در خانه های بسیاری از اشراف معمول بود . این مجالس ، مجالسی بود که در آن از خوانندگی و نوازندگی برای تشویق شرکت کنندگان به گناهان دیگر بوده است . اصلا ً این نوع خوانندگی و نوازندگی به این علت که در آن مجالس زنان با مردان شرکت می کردند و مجالس ، مجالس عیاشی ، هوس رانی ، هرزگی ، زنا ، فسق و فجور بوده و
موسیقی ای بوده تشویق کننده به این کار ، حرام است .
بنابر این خلاصه مطلب چنین است : آواز خوانی حرام نیست و هر نوازندگی ای حرام نیست . آن نوع از آواز خوانی و آن نوع از نوازندگی که شنونده یا حاضران در یک مجلس را به گناه می کشاند و اهتمام آن ها را به رعایت قوانین پاکی و تقوا ضعیف
می کند و اراده ی آن ها را برای گناه نکردن سست می کند و آن ها را به شرکت در فساد و گناه تشویق می کند . حرام است . اما اگر آواز خوانی یا کلا ً موسیقی ای این اثر را نداشته باشد ، حرام نیست . این رای برخی دیگر از دانشمندان و فقهاست که این روایات را این طور فهمیده اند . بنابر این در باره موسیقی در اسلام می توان این طور گفت که هر نوع آواز خوانی و هر نوع موسیقی که شنونده را به شهوت رانی و مخصوصا ً به بی پروایی – در گنه کاری بکشاند و شنونده را برای ارتکاب فسق و فجور و کارهای خلاف عصمت و تقوا بی پروا کند و انگیزه های شهوت را در او چنان بر انگیزد که در ارتکاب گناه ، خدا ، قانون خدا ، تعالیم پیغمبران ، رعایت پاکی و تقوا و رعایت ارزش ها عالی انسانی را فراموش کند ( ولو موقتاً فراموش کند ) . حرام است . این قدر مسلم است . اما آواز خوانی های دیگر و موسیقی های دیگر را نمی شود گفت به طور مسلم در اسلام حرام شده است .
حالا توجه می کند به این که حتی کلمه لهو و هم چنین کلمه لغو چقدر با این نوع موسیقی مناسب است . در کلمات فقها گفته می شود : « اللهو ما ؟ عن ذکر الله . » یعنی لهو آن است که آدمی را از یاد خدا غافل می کند . این از یاد خدا غافل کردن مرحله خاصی از غفلت از یاد خدا را می خواهد بیان کند و آن این است که آدم با ایمان هر وقت با گناه رو به رو می شود . خود به خود به یاد خدا می افتد ؛ این که چون این کار حرام است و خدا گفته نکن . پس نکنم . این حالت که به انسان با ایمان در برخورد با گناه دست می دهد . یکی از ضامن های موثر حفظ پاکی و فضیلت در مردم است .
اصلا ً یکی از مهم ترین ارزش های ایمان این است که ایمان پلیس باطن است . وقتی انسان تک و تنها هم نشسته و با گناهی
روبه رو می شود . ایمان درونی و وجدان الهی بر او نهیب می زند که خدا ناظر اعمال توست ! نکن ! این نوع توجه به خدا از
مهم ترین ارزش های تربیت های دینی است .
بنابر این خود به خود آن نوع از موسیقی و آن نوع از آوازخوانی که در آدمی این توجه را ضعیف کند . تا آن حد ضعیف کند که انسان وقتی با گناه روبه رو می شود . اصلا ً دیگر یادش نباشد که خدایی هست و بی پروا گناه بکند و حتی با شوق و رغبت به گناه آلوده بشود . البته حرام است . من فکر می کنم که اگر هیچ آیه و هیچ و روایتی هم در این باره نبود و فقط ما بودیم و تعالیم اسلام و بلکه تعالیم ادیان دیگر درباره ی ارزش ایمان ، استنباط م کردیم که این نوع موسیقی حرام است .
خلاصه کنم : آن نوع از آواز که می دانید مخصوصا ً زن های ترانه خوان می خوانند و وقتی در مجلس خوانده می شود عده ای را در ارتکاب گناه بی اختیار می کند ، حرام است . بنابر این آن نوع نوازندگی ها که در شنونده این اثر را می گذارد که او را در ارتکاب گناه بی پروا می کند .به طوری که در برخورد با گناه یا اصلا ً یاد خدا نیست یا دیگر یاد خدا در او آن قدر ضعیف است که این اثر را ندارد که او را از گناه باز بدارد . حرام است . این را می توان نظر قطعی اسلام درباره موسیقی دانست . اما آیا هر نوع خواندن و هر نوع نواختی را که این اثر را نداشته باشد به صرف این که خوانندگی و نوازندگی است می شود گفت حرام است یا نه . مورد تردید است ؟ قدر مسلم این است که از مسلمات اسلام نیست و آن را به حساب رأی همه علما و فقهای اسلام و حتی رای همه فقهای شیعه هم نمی شود گذاشت . این آن چیزی است که فعلا ً تا این حد در باره موسیقی می توانم بگویم .
کتابی که با این منطق مطلب را تجزیه و تحلیل کرده باشد الان به خاطر ندارم . اگر در آینده چنین کتابی دیدم ، برای مطالعه شما خواهم فرستاد .
آشنایی با دیدگاه های مقام معظم رهبری درباره موسیقی
بیانات حضرت آیه الله العظمی خامنه ای
فهرست مطالب
- بیانات رهبر معظم انقلاب در جلسه پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهه فجر ( روز انقلاب اسلامی و جوانان 13/11/1377 )
- حکم انتصاب آقای لاریجانی به سمت رئیس سازمان صدا و سیما و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی ( 24/11/1372)
- دیدار اعضای شورای نظارت بر صدا و سیما ( 6/12/1384 )
- دیدار اعضای رئیسه و نمایندگان مجلس خبرگان ( 6/12/1377 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر ( 1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر ( 1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جوانان ، اساتید ، معلمان ودانشجویان دانشگاه های استان همدان (17/4/1383 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما ( 11/9/1383)
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما (11/9/1383 )
- دیدار اعضای شورای سیاستگذاری صدا و سیما ( 14/12/13
بیانات
بیانات رهبر معظم انقلاب در جلسه پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهه فجر ( روز انقلاب اسلامی و جوانان ) ( 13/11/1377)
حضور جناب عالی سلام عرض می کنم و از این که مسائل جوانان را مورد توجه و دقت قرار می دهید ، از حضورتان سپاسگزارم. نقل است موقعی که زبان از کلام باز می ایستد ، موسیقی آغاز به سخن می کند ؛ با این تفاوت که این زبان نه تنها منبعث از فرهنگ است که از آن برخاسته ، بلکه می تواند گستره بسیار وسیع تری را که شامل کل دنیا می شود ، در بر گیرد و به عنوان یک زبان بین المللی در آید . همان طور که کلام می تواند جنبه های مثبت و پویا و ارزشمندی داشته باشد ، به همان اندازه هم می تواندسخیف و نادرست و کم ارزش باشد . با توجه به همین جنبه های مختلف موسیقی بود که حضرت امام رحمه الله علیه با توجهی که نسبت به موسیقی و اهمیت آن در جامعه ی امروز داشتند ، نظرات خودشان را در این مورد فرمودند و با پاره ای ملاحضات خاص که مورد نظر جامعه ما و اسلام هست ، شکل مجاز و غیر غنایی آن را جایز دانستند . بعد از آن هم هر چند که با سیر بطئی موسیقی مواجه بودیم ، اما به هر حال شاهد روند رو به رشد موسیقی در کشورمان بوده ایم . مسأله ای که وجود دارد و باعث شده که این هنر نتواند آن جایگاه واقعی خودش را متناسب با قابلیت های خودش در جامعه ما پیدا کند ، این است که به طور کلی امور هنری و فرهنگی کشور ما، واجد مسؤولان و متولیان متعددی است که به طور موازی در این جنبه ها تصمیم گیری و اعمال نظر می کنند . اگر بخواهیم شفاف تر بگوییم ، باید عرض کنیم که در این زمینه ها اختلاف سلیقه های زیادی وجود دارد که باعث شده جوانان و به ویژه جامعه موسیقی ما در این خصوص بلاتکلیف بمانند و سؤال بنده از حضرت عالی این است که جدای از آن جنبه های فقهی که قبلا ً به آن پرداخته و از حضورتان سؤال شده ، نظرتان به طور خاص در مورد قابلیت های اجتماعی موسیقی به عنوان یک هنر چیست و این که در جامعهی امروز ما ، با مقتضیات امروز ما ، با مقتضیات جوان امروز ما ، با نوگرایی هایی که جوان ما طالب آن است ، فکر می کند موسیقی چه شرایطی باید داشته باشد؟ همچنین نظر خود را در خصوص جنبه های ویژه در موسیقی غیر سنتی ، به عنوان این که زبانی بین المللی – و نه غربی – است ، بفرمایید . آیا به این موضوع قائل هستید که بهترین راه مبارزه با تهاجم فرهنگی – که یکی از مهم ترین روش هایش نفوذ از راه موسیقی است – ارائه الگو های پاک و سره و ناب و متناسب با شرایط ملی و مذهبی کشورمان است ؟
این که بگوییم موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است ، نه ، من به این که ما بگوییم موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است ، نه ؛ من به این معتقد نیستم که موسیقی یک چنین کششی داشته باشد .بهتر است بگویم یکی از راه های مبارزه با تهاجم فرهنگی است . بله ؛ یکی از راه هاست . البته با شرایطی می تواند باشد ؛ اما بهترین راهش را این نمی دانم . ببینید ؛ در مورد موسیقی دو حرف وجود دارد : یکی این که ببینیم اساساً مشخصه های موسیقی حلال و حرام چیست و دیگر این که بیاییم در مصداق ، مرزهایی را مشخص کنیم تا به قول شما ، جوانان بدانند که این یکی حرام و این یکی حلال است . البته این دومی کار آسانی نیست . کار دشواری است که انسان از این اجراهای موسیقی های گوناگون – موسیقی خارجی ، موسیقی ایرانی هم با انواع و اقسامش ؛ با کلام ، بی کلام – بخواهد یکی یکی این ها را مشخص کند ؛ اما مشخصه های کلی ای دارد که آن را می شود گفت . البته من هم در جاهایی به بعضی از اشخاصی که دست اندر کار بودند ، آن چه را که می توانستم و می دانستم ، گفته ام ؛ حالا هم مختصری برای شما عرض می کنم . ببینید ؛ موسیقی ای که انسان را به بیکارگی و ابتذال و بی حالی و واخوردگی از واقعیت های زندگی و امثال این ها بکشاند ، موسیقی حلال نیست ؛ موسیقی حرام است . موسیقی چنان چه انسان را از معنویت ، از خدا و از ذکر غافل کند ، حرام است . موسیقی ای که انسان را به گناه و شهوت رانی تشویق کند ، حرام است ؛ از نظر اسلام این است . موسیقی اگر این خصوصیات مضر وموجب حرمت را نداشته باشد ، البته آن وقت حرام نیست . این ها را که من گفتم ، بعضیش در موسیقی بی کلام و در سازهاست ؛ بعضی هم حتی در کلمات است . یعنی ممکن است فرضا ً یک موسیقی ساده بی ضرری را اجرا کنند ، لیکن شعری که در این موسیقی خوانده می شود ، شعر گمراه کننده ای باشد ، شعر تشویق کننده به بی بند و باری ، به ولنگاری ، به شهوت رانی ، به غفلت و این طور چیز ها باشد .؛ آن وقت حرام می شود . بنابر این ، آن چیزی که شاخص حرمت و حلیت در موسیقی است و نظر شرف امام هم در اواخر حیات مبارک شان – که آن نظریه را در باب موسیقی دادند – به همین مطلب بود ، این است . موسیقی لهوی داریم . ممکن است موسیقی – به اصطلاح فقهی اش – موسیقی لهوی باشد . « لهو » یعنی غفلت ، یعنی دور شدن از ذکر خدا ، دور شدن از معنویت ، دور شدن از واقعیت های زندگی ، دور شدن از کار و تلاش و فرو غلتیدن در ابتذال و بی بند و باری . این موسیقی می شود حرام . اگر این با کیفیت اجرا حاصل شود ، اگر با کلام حاصل شود ؛ فرق نمی کند . شما می گویید زبان بین المللی . آن موسیقی ای که به قول خود شما مرز ها را در نوردیده و در جاهایی پخش شده ، آیا لزوما ً موسیقی خوبی است ؟ صرف این که یک موسیقی از مرز فلان کشور خارج شد و توانست به مثلاً کشور های مختلف برود و یک عده طرفدار پیدا کند ، مگر دلیل خوب بودن موسیقی است؟ نه ؛ به هیچ وجه . ممکن است موسیقی ای باشد که به شهوت رانی و تحریکات و نشاط های شهوی جوانی تحریک می کند ؛ طبعی است که یک مشت جوان که غفلت زده هستند ، از این موسیقی خوششان می آید . هر جایی که در دنیا دست شان به این نوار بیفتد ، از آن نوار استفاده می کنند . این دلیل خوب بودن موسیقی نیست . من نمی توانم به طور مطلق بگویم که موسیقی اصیل ایرانی ، موسیقی حلال است ؛ نه ، این طور نیست . بعضی خیال می کنند که مرز موسیقی حلال و حرام ، موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی غیر سنتی است ؛ نه ، این طور نیست . آن موسیقی ای که منادیان دین و شرع همیشه در دوره های گذشته با آن مقابله می کردند و
می گفتند حرام است ، همان موسیقی سنتی ایرانی خودمان است که به شکل حرام در دربارها سلاطین ، در نزد افراد بی بند و بار، در نزد افرادی که به شهوت تمایل داشتند و خوض در شهوات می کردند ، اجرا می شده است . این همان موسیقی حرام است . بنابر این ، مرز موسیقی حرام و حلال ، عبارت از ایرانی بودن ، سنتی بودن ، قدیمی بودن ، کلاسیک بودن ، غربی بودن یا شرقی بودن نیست ؛ مرز آن چیزی است که من عرض کردم . این ملاک را می شود به دست شما بدهیم ، اما این که آیا این نوار جزو کدام هاست ، این را من نمی توانم مشخص کنم .
البته الان دستگاه هایی هستند که ممیزی می کنند ؛ اما من خیلی هم اطمینان ندارم که این ممیزی هاصد در صد درست باشد . گاهی می آیند به ما می گویند که یک نوار بسیار بد یا مبتذلی را به صورت مجاز پخش می کنند ؛ گاهی هم ممکن است عکس این اتفاق بیفتد . من الان نمی دانم واقعاً این ممیزی ها چقدر از روی واقع بینی و ضابطه مندی انجام می گیرد ؛ اما آن چیزی که من می توانم به شما به عنوان یک جوان خوب و به عنوان کسی که مثل فرزندان خودم هستید به عنوان نصیحت و نظر خودم بگویم ، این است که عرض کردم . به نظرم می رسد که موسیقی می تواند گمراه کننده باشد ، می تواند انسان را به شهوات دچار کند ، می تواند انسان را غرق در ابتذال و فساد و پستی کند ؛ می تواند هم این نباشد و می تواند عکس این باشد . مرز حلال و حرام این جاست . من امیدوارم که شما جوانان با این زاد تقوا بتوانید وارد میدان شوید و تولید هایی داشته باشید که به معنای حقیقی کلمه هم خصوصیات موسیقی خوب و بلیغ را داشته باشد و به معنای حقیقی تأ ثیر گذار مثبت باشد و حقیقتاً جوانان و روح ها را به صفا وبه معنویت و به حقیقت رهنمون کند .
حکم انتصاب آقای علی لاریجانی به سمت رئیس سازمان صدا و سیما و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی ( 24/11/1372)
از پخش موسیقی مبتذل و لهوی به ویژه آن چه در این رشته ی هنر فاقد هویت ملی و اصالت ایرانی است پرهیز شود . موسیقی ابزاری است که می تواند حرام و می تواند حلال باشد . نوع حلال آن به درستی شناسایی و برابر نظرات روشنگر امام راحل
(طاب ثراه ) در معرض استفاده قرارگیرد و در این باره بیشتر از هنر اصیل ایرانی که با ساخت روحی و عاطفی مردم ما همخوان و همنوا است به کار گرفته شود.
**************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضا شورای نظارت بر صدا و سیما (06/12/1384)
حضرت آیت الله خامنه ای ، لزوم ساخت آثار فاخر و تأثیر گذار را در صدا و سیما یادآور شدند و خاطر نشان کردند : تولیدات نمایشی و موسیقی باید متناسب با فرهنگ مردم و موازین اسلامی باشند .
**************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای هیأت رئیسه و نمایندگان مجلس خبرگان
( 06/12/1377)
مقام معظم رهبری تمسک به اسلام و عمل به تمامیت قرآن را شکر گزاری واقعی نعمت های خداوند دانستند و فرمودند : به رغم خواست دشمن ، ما باید صرا حتا ً، علنا ً و مفتخراً از اسلام همان گونه که آن را شناخته ام ، دفاع کنیم و با صدای بلند ، طرفداری خود را از اسلام ناب به گوش جهانیان برسانیم . شکر گزار نعمت های خداوند در این است که نظر اسلام را در مورد نقش مردم در حکومت ، جایگاه زن ، انواع آزادی ها ، تحصیل علم ، تمدن ، مجازات و قضا ، حقوق بشر ، موسیقی ، حجاب و مسائل دیگر زندگی انسان ، صریحاً بیان کنیم و به هیچ وجه از مواضع معقول و منطقی خویش به خاطر به دست آوردن دل دشمن ، عقب ننشینیم ، و این است که روحیه مردم را تقویت و روحیه دشمن را تضعیف می کند .
************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر(01/05/1380 )
بحث این است که ما نباید به ذهن و دل جوان چیزی را بدهیم که او را به سمت گناه و فساد می لغزاند . این غیر ا ز آزاد گذاشتن فکر برای انتخاب در مسأله ای است . شما می دانید که مسائل احساساتی به کسی فرصت انتخاب نمی دهد ؛ انسان را به سمتی
می کشاند ، بدون این که قدرت انتخاب داشته باشد . این ها را من نمی نپسندم . انسان در بسیاری از فیلم ها و کارهای نمایشی مشاهده می کند که برای جلوه دادن به کار ، از جاذبه های جنسی استفاده می کنند ؛ در موسیقی یک طور دیگر ؛ در بعضی از هنر های دیگر ، طور دیگر . باید به گونه ای باشد که هنرمند بتواند آزادانه هنر خودش را بدون این اجباری که گفتم – اجبار به سمت مشتری طلبی – عرضه کند تا هنر ، صحیح و کامل از آب درآید .
****************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (01/05/1380)
هنرمند باید خود را به حقیقتی متعهد بداند . آن حقیقت چیست ؟ این که هنر مند در چه سطحی از اندیشه قرار دارد تا بتواند همه و یا بخشی از آن حقیقت را ببیند و بشناسد ، بحث دیگر است . البته هر چه اندیشه و فکر و درک عقلانی بالاتر باشد ، می تواند به آن درک ظریف هنری کیفیت بیشتری بدهد . حافظ شیرازی صرفاً یک هنرمند نیست ؛ بلکه معارف بلندی نیز در کلمات او وجود دارد. این معارف هم فقط با هنرمند بودن به دست نمی آید ؛ بلکه یک پشتوانه فلسفی و فکری لازم دارد. باید متکا یا نقطه عزیمت و خاستگاهی از اندیشه والا ، این درک هنری و سپس تبیین هنری را پشتیبانی کند . البته همه در یک سطح نیستند ؛ توقع هم نیست که چنین باشند . این در مورد همه ی رشته های هنری صادق است . شما از معماری بگیرید تا نقاشی و طراحی و
مجسمه سازی و تا کارهای سینما و تئاتر و شعر و موسیقی و بقیه رشته های هنری ؛ همین معنا در آن ها وجود دارد . یک وقت شما معماری را م بینید که اندیشه ای دارد ؛ یک وقت یک معمار از لحاظ اندیشه ، لخت و بی هویت است و متکی به فکری نیست . این ها اگر بخواهند بنایی را ایجاد کنند ، دو گونه طراحی می کنند . اگر ساخت یک شهر را به دست دو نفر آدم این طوری بدهند ، یک نیمه آن با نیمه دیگر به کلی متفاوت خواهد بود . به هر حال این تعهد ، لازم است .
*******************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر( 01/05/1380)
کشور ایران با همه این خصوصیات فرهنگی عمیقی که شما می گویید و راست هم می گویید و من هم به همین ها اعتقاد دارم ، تحقیر شد . پنجاه ، شصت سال کسانی بر ما حکومت کردند که آورنده آن ها ، نه این که ما نبودیم – چون در ایران حکومت مردم به این صورت اصلاً سابقه نداشت – بلکه دلاوری خودشان هم نبود . ای کاش اگر دیکتاتور بودند، اقلاً مثل نادر شاه با زور بازوی خودشان ، یا مثل آقا محمد خان با حیله گری خودشان بر سر کار آمده بودند ؛ اما این طور نبود . دیگران آمدند و آن ها را بر این ملت مسلط کردند و تمام منابع مادی و معنوی این ملت را به غارت بردند . با رنج ها و محنت های بسیار ، حرکت عظیمی در مقابل این پدیده شوم اتفاق افتاد و توانست با فدا کردن جان ها و با عریان کردن سینه ها در مقابل دشنه دشمن غدار ، به جایی برسد . این زیبا نیست ؟هنر چگونه می تواند از کنار این ها بی تفاوت بگذرد ؟ این توقع انقلاب است . هنر انقلابی که ما از اول انقلاب همین طور گفتیم و آن را درخواست کردیم ؛ این است . آیا این توقع زیادی است ؟ موسیقی و فیلم و تئاتر و نقاشی و سایر رشته های هنری شما باید به این مقوله بپردازد ؛ این ها چیز های لازمی است . توقع انقلاب از هنر و هنرمند ، یک توقع زورگویانه و زیاده خواهانه نیست ؛ بلکه مبتنی بر همان مبانی زیبا شناختی هنر است . هنر آن است که
زیبایی ها را درک کند . این زیبایی ها لزوماً گل و بلبل نیست ؛ گاهی اوقات ، انداختن یک نفر در آتش و تحمل آن ، زیباتر از هر گل و بلبلی است . باید این را ببیند ، درک کند و آن را با زبان هنر تبیین نماید .
******************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (01/05/1380)
سازمان سیا بخش هنری دارد و فیلم هایی که بعد از انقلاب علیه شیعه و اسلام درست کردند ، بسیار زیاد است . شماکه یک فیلمساز و سینماگر و بازیگر سینما و تئاتر و موسیقیدان و آهنگساز ایرانی هستید و این واقعیت و مظلومیت را ادراک
می کنید ، تکلیف تان چیست ؟ آیا هیچ تکلیف مردمی وجود ندارد ؟
****************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جوانان ، اساتید ، معلمان و دانشجویان دانشگاه های استان همدان( 17/4/1383)
در کشور های غربی و بیشتر از همه در آمریکا ، حدود سه چهار دهه پیش یک مشت جوان بر اثر واخوردگی از شرایط اجتماعی، دچار حرکت هایی شدند ، که البته تا امروز هم ادامه دارد . در زمان ما مظهر این افراد ، بیتل ها بودند که با آرایش عجیب و غریب و با نوعی موسیقی شبه موسیقی پاپ – که الان در دنیا معمول است – ظاهر می شدند . بنده بعد از انقلاب به الجزایر رفتم . در خیابان ماشین ما عبور می کرد . یک وقت دیدم پسر جوانی نصف موی سرش را تراشیده و نصف دیگر را باقی گذاشته است . هر چه من نگاه کردم ، دیدم این آرایش ، هیچ زیبایی ندارد . مشخص بود او از کسانی تقلید کرده است . در الجزایر ، فشار صنعت و فشار ابزار تولید و تکنیک بر زندگی مردم اصلاً آن قدر نیست که یک جوان ، احساساتی را پیدا کند که در آمریکا یا انگلیس یا در جای دیگر پیدا می کرد ؛ اما چون دیده بود آن ها انجام داده اند ، او هم انجام می داد . بنده با این چیز ها مخالفم و دوست نمی دارم جوان ما این طوری حرکت کند و دختر و پسر ما دائم چشم شان به آن ها باشد .
****************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مدیران سازمان صداو سیما ( 11/09/1383)
برنامه های فاخر در رادیو قرآن و معارف
نکته پنجم ،راجع به برنامه های رادیو قرآن و رادیو معارف قم است . این دو رادیو واقعاً یکی از نعمت های بزرگ و از جمله اقدام های بسیار خوب و با ارزش است . چون به خصوص این دو رادیو صبغه ی مذهبی دارد ، باد برنامه هایش جزو
فاخر ترین ها باشد . این دو رادیو در موسیقی هایشان از ساز استفاده نمی کنند و این تقید را دارند – که خوب هم است – اما چون از آواز استفاده می کنند ، باید این آواز از خوش صداترین ، خوش آهنگ ترین و خوش مضمون ترین ها باشد . صدای بد صدای نکره ، صدای نخراشیده و دسته جمعی های بی ربط ، مطلقا ً باید وجود نداشته باشد . باید بهترین ها را در این جا جمع کرد ؛ چون موسیقی این دو رادیو بی ساز است . به هر حال چون این دو رادیو جنبه ی دینی دارند ، باید برنامه هایشان خیلی زیبا و فاخر باشد ؛ قضیه ی آن اذان نشود . البته باید محتوای آواز ها هم به شدت توجه شود .
**********************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای سیاستگذاری صدا و سیما ( 14/12/1369 )
حضرت آیت الله خامنه ای ضرورت حرکت صدا و سیما به سوی کمال روز افزون را خاطر نشان ساختند و با تأکید بر لزوم قرار گرفتن هنر در خدمت جامعه اسلامی فرمودند : لازم است پدیده های هنری منطبق بر ارزش ها اسلامی و انقلابی در صدا و سیما گسترش یابد و شورای سیاست گذاری بیش از پیش به موسیقی ، داستان ها ، سریال ها و گزارش های هنری و تاریخی که از موارد مهم در صدا و سیما ست توجه و رسیدگی کند
استفتائات هنر ، موسیقی
فهرست مطالب
- رقص
- دست زدن در مراسم عروسی
- زدن دایره و تنبک در مراسم عروسی و خرید و فروش آن
- خرید و فروش ، تبلیغ و تکثیر و انتشار نوارهای ترانه مبتذل
- ترویج جلسات فراگیری موسیقی و اجرای آن
- استفاده از آلات موسیقی در مراسم نظامی و مجالس دیگر
- خواندن سرود دختران دبیرستانی - صوت قرآن خانم ها در مراسم صبحگاه دبیرستان ها
- استماع غنا ء زنان بدون آهنگ و موسیقی
- تک خوانی زن به صورت آواز و سرود
- استفاده از آهنگ هایی که قبل از انقلاب اجرا می شده
- شک در آهنگ یا صوتی که از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود
- نظردرباره سرودها و آهنگ های انقلابی و موسیقی پخش شده توسط صداو سیما
- گوش دادن به نوار های موسیقی ( مبتذل ) و رقصیدن
- استماع نوارها مبتذل
- موسیقی مطرب چه نوع موسیقی است
- مرز بین موسیقی حلال و مطرب
- حکم موسیقی مشکوک- موسیقی مطرب
- خواندن در مجامع مختلط
- فروش آلات موسیقی
- پخش موسیقی رادیو و تلویزیون
- غنا
- سرود یا تک خوانی خواهران در جمع خواهران
- کف زدن در مراسم مذهبی وزدن آهنگ های شاد
- استفاده از آلات موسیقی در عزاداری ها
فتاوا و استفتائات
فهرست مطالب
- مسأ له غنا و موسیقی
- موسیقی و خوانندگی لهوی
- موسیقی مطرب و لهوی
- غنا چیست ؟
- مقصود از موسیقی و غنا
- معیار حرمت موسیقی
- ملاک تمیز موسیق حلال از حرام
-گوش دادن به نوار های موسیقی خارجی و ایرانی که در خارج ضبط می شود . خوانندگی و نوازندگی مطرب و لهوی ....
- حکم گوش دادن و توزیع غنا و موسیقی لهوی محصول کشور های غربی
- جواز گوش دادن به نوارهایی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی ویا موسسه دیگر مجاز اعلام شده اند
و استفاده از آلات موسیقی مثل : کمانچه ، ویولن ، نی
- حکم خرید و فروش سه تار و یادگیری نوازندگی آن
- حکم استفاده از آلات موسیقی مانند ارگ ، طبل و سنج در مراسم عزاداری
ائمه معصومین ( ع )
- حکم دف زدن در عروسی ها
- ساخت سنتور و کسب درآمد از آن
- حکم آموختن موسیقی به خصوص سنتور و ترغیب و تشویق دیگران
- حکم طبل زدن در جشن های میلاد و غیر آن
- حکم آلات موسیقی که دانش آموزان عضو گروه های سرود آموزش و پرورش از آن ها استفاده می کنند .
- حکم گوش دادن به آواز زنان
- حکم گوش دادن به نوارهای موسیقی یا موسیقی و آلات موسیقی مانند ارگ در مجلس عروسی
- اگر صدای زن مصداق غنا نباشد.
- حکم اجرای کنسرت توسط زن برای زنان
- حکم زدن بر ظرف ها و وسائلی که جزء آلات موسیقی نیستند.
- موسیقی سنتی حرام است یا خیر ؟
- حکم خرید و فروش آلات موسیقی
- حکم موسیقی که از رادیو تلویزیون جمهوری اسلامی پخش می شود
- خود داری از گوش دادن به آهنگ های رادیو و تلویزیون و منع دیگران از آن ؟
- چه آلاتی لهو محسوب می شوند ؟
- تأثیر شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی
- شرکت در کلاس های ورزشی همراه با پخش موسیقی
- نظر درباره غزل خوانی و آواز
- شنیدن موسیقی که از منازل شنیده می شود
- استفاده از نوارهای موسیقی توسط رانندگان
- گوش دادن به موسیقی مبتذل و حرام توسط بیماران در بیمارستان
- گوش دادن بی اختیار به موسیقی لهوی
- صدای مرد را شبیه صدای زن کردن
- تشخیص غنا و موسیقی حلال از حرام
- حکم گوش دادن غنا در خانه
- حکم جوانان تازه بالغی که از مراجعی تقلید می کنند که فتوی حرمت موسیقی به طور مطلق داده اند ؟
- گوش دادن به نوارهای غنا در مکانی که صاحب کار گوش می دهد .
- حکم خواندن به صورت غنا توسط یک مرد یا زن از طریق نوار کاست
- حکم نواختن موسیقی به منظور اهداف و اغراض عقلایی و حلال در مکان مقدسی مانند مسجد
- حکم گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع می خواند .
- گوش دادن به آهنگ های موسیقی عربی
- تکرار اشعار به صورت آواز و بدون موسیقی
- غنا در قرآن و دعا و اذان
- حکم موسیقی برای معالجه بیمار یها ی روانی مانند افسردگی ، اضطراب ، مشکلات جنسی و سرد مزاجی زنان
- حکم گوش دادن به غنا برای تمایل بیشتر به همسر
- حکم آواز و سرود هایی که باعث ایجاد طرب در بعضی از مردم حتی کودک غیر ممیز می شوند
- گوش دادن مرد به غنای زن اجنبیه برای لذت بردن از حلال خود
و غنا زن برای شوهر و بر عکس ....
- حکم آموختن درس اجباری ، سرود ها و آهنگ های انقلابی برای دانشجویان دانشکده علوم تربیتی
- حکم گوش دادن به ترانه های در ظاهر انقلابی که خواننده آن مسلمان نیست .
- جوانی که شغل او اقتضا می کند در باشگاه هایی وارد شود که غنا و موسیقی حرام در آن پخش می شود ..... جایز است ؟
- آیا فقط گوش دادن به موسیقی حرام است یا شنیدن آن نیز حرام است ؟
- نواختن موسیقی همراه قرائت قرآن .... جایز است ؟
- چه آلاتی لهو محسوب می شوند ....
- گرفتن اجرت برای تکثیر نوارهای صوتی که محتوی امور حرامی است .
- تکلیف گوش دادن نوار غنا توسط فرزندان به تکلیف نرسیده چیست ؟
- مداحی بانوان
- حکم شرکت در جشن هایی که زن و مرد مبادرت به رقص و نواختن موسیقی به طور جداگانه می کنند.
– حکم رقص مختلط زن و مرد
- حکم حضور در مجالسی که به نوارها مبتذل غنا گوش داده می شود .
- حکم زندگی در کشوری که اسباب معصیت مانند برهنگی و گوش دادن به نوارهای مبتذل موسیقی و .... است .
فتاوا و استفتائات
س : لطفا ً مسأله غنا وموسیقی و آلات آن را به طور ساده و قابل فهم برای بنده شرح دهید .
ج : غنا عبارت است از خوانندگی های مخصوص و متناسب با مجالس عیش و لهو و خوش گذرانی این نوع خوانندگی حرام است هم خواندن و هم شنیدن ، ساز ها و آلات موسیقی نیز اگر به نحوی به کار رود که معمولاً در آن گونه مجالس از آن استفاده می شود هم به کار بردن و هم شنیدنش حرام است . بنابر این موسیقی اگر از نوع غنا ( خوانندگی مخصوص آن مجالس ) یا از نوع آن چنان صداهای آلات موسیقی باشد حرام محسوب می شود و اگر از این قبیل نباشد حلال است .
س : به چه نوع موسیقی یا خوانندگی ، لهوی گفته می شود ؟
ج : هر نوع خوانندگی و نوازندگی که انسان را از خدا وند متعال و معنویات و فضائل اخلاقی دور و به سمت بی بندوباری ، بیهودگی و گناه و شهوت رانی سوق دهد ، لهوی بوده و حرام می باشد .
س : منظور از موسیقی مطرب و لهوی چیست ؟ و راه تشخیص موسیقی مطرب و لهوی از غیر آن چیست ؟
ج : موسیقی مطرب و لهوی آن است که به سبب ویژگی هائی که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقی دور نموده و به سمت بی بند و باری و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عرف است .
س : غنا چیست ؟ آیا غنا فقط شامل انسان است یا اینکه شامل صدا های حاصل از آلات موسیقی هم می شود ؟
ج : غنا عبارت است از صدای انسان در صورتی که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به این صورت و گوش دادن به آن حرام است .
س : مقصود از موسیقی و غنا چیست ؟
ج : غنا یعنی ترجیع صدا به نحوی که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است . ولی موسیقی ، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد ، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است واگر به آن نحو نباشد ، فی نفسه جائز است و اشکال ندارد .
س : آیا معیار حرمت موسیقی فقط مطرب و لهوی بودن آن است یا اینکه میزان تحریک و تهییج آن هم تأثر دارد ؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود ، چه حکمی دارد ؟ خواندن و شنیدن غزل هایی که به صورت سه ضرب وهمراه با موسیقی خوانده
می شوند ، چه حکمی دارد ؟
ج : ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقی با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگ های آن است و این که از نوع موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، هر موسیقی که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقی لهوی حرام باشد ، حرام است اعم از این که مهیج باشد یا خیر و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هر گاه غزل هایی که همراه با موسیقی خوانده می شوند به صورت غنا و آواز لهوی مناسب مجالس لهو و لعب در آیند ، خواندن و شنیدن آن ها حرام است .
س : ملاک تمیز موسیقی حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقی کلاسیک « حلال» است ، بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید ؟
هر نوع موسیقی که به نظر عرف موسیقی لهوی و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است ، موسیقی حرام محسوب
می شود و فرقی نمی کند که موسیقی کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک . تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفی مکلف است و اگر موسیقی این گونه نباشد به خودی خود اشکال ندارد .
س : آیا گوش دادن به نوار های موسیقی خارجی و یا موسیقی های ایرانی که از خارج ضبط می شود ، مجاز است یا خیر ؟
ج : هر گونه خوانندگی و نوازندگی که مطرب و لهوی متناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانی باشد ، حرام است .
س : برخی از خوانندگان شعرهایی را می خوانند که محتوای عرفانی دارد ( مثلاً برخی از اشعار حافظ را ) حکم گوش کردن به چنین آوازی چیست ؟
ج : اگر خوانندگی به صورت غنا ( که عبارت است از رفت و برگشت صدا در گلو همراه با طرب و متناسب با مجالس لهو و گناه) باشد ، حرام است و فرقی نیست مضامین آن چه باشد .
س : گوش دادن و توزیع غنا و موسیقی لهوی که محصول کشورهای غربی است چه حکمی دارد ؟
ج : در عدم جواز گوش دادن به موسیقی لهوی مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل ، فرقی بین زبان ها و کشورهای محل تولید وجود ندارد . بنابر این خرید و فروش و گوش دادن و توزیع ایت نوار ها در صورتی که محتوی غنا یا موسیقی لهوی حرام باشند جایز نیست .
*س : گوش دادن به نوارهایی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا موسسه اسلامی دیگر مجاز اعلام شده اند ، چه حکمی دارد؟ و استفاده از آلات موسیقی مثل کمان ، ویولون و نی چه حکمی دارد ؟
ج : جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقی لهوی مناسب با مجالس عیش و نوش و خوش گذرانی و همچنین مطالب باطل نیست ، گوش دادن به آن اشکال ندارد بنابر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا هر موسسه اسلامی دیگربه تنهایی دلیل شرعی برای مباح بودن آن نیست و به کارگیری آلات موسیقی در موسیقی لهوی مطرب ومناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمی باشد ، ولی استفاده حلال از آن ها برای اهداف عقلایی اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلف است
*س : حکم خرید سه تار و یادگیری نوازندگی با آن چیست ؟
ج : آن دسته از آلات موسیقی که عرفاً از آلات مشترک و قابل استفاده برای کارهای حلال محسوب می شود ، خرید و فروش و و استفاده از آن به قصد منفعت حلال جایز است .ولی خرید و فروش و استفاده از آلاتی که عرفاً از آلات مخصوص لهو (موسیقی حرام ) محسوب می شود ،جایز نیست .
*س : استفاده از آلات موسیقی (مانند ارگ ) و یا استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداری ائمه معصومین « علیهم السلام » چه حکمی دارد ؟
ج : استفاده از آلات موسیقی ، مناسب با عزاداری سالار شهیدان ( علیه السلام ) نیست و شایسته ج : استفاده از آلات موسیقی ، مناسب با عزاداری سالار شهیدان ( علیه السلام ) نیست و شایسته است به صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود . البته استفاده از طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد .
*س : دف زدن در عروسی ها چه حکمی دارد؟
ج : استفاده از آلات موسیقی برای نواختن موسیقی لهوی و مطرب جایز نیست ، آواز خوانی در مجالس عروسی ، بعید نیست برای زنان جایز باشد .
*س : آیا ساخت سنتور که از آلات موسیقی محسوب می شود و کسب در آمد با آن به عنوان شغل جایز است ؟ آیا بهره گیری از اموال وکمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکمیل صنعت سنتور سازی و تشویق نوازندگان به نواختن آن جایز است ؟ و آیا آموزش موسیقی سنتی ایرانی به قصد نشر و احیای موسیقی اصیل جایز است ؟
ج : استفاده از آلات نوازندگی موسیقی برای اجرای سرود های ملی یا انقلابی یا هر امر حلال و مفیدی تا زمانی که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصیت نرسیده است اشکال ندارد . همچنین موسیقی وتعلیم و یادگرفتن و ساختن آلات آن برای اهداف مذکور فی نفسه اشکال ندارد .
*س : آیا آموختن موسیقی به خصوص سنتور جایز است ؟ ترغیب و تشویق دیگران به آن چه حکمی دارد ؟
ج : به کارگیری آلات موسیقی برای نواختن موسیقی غیر لهوی ، اگر برای اجرای سرودهای انقلابی یا دینی و یا برای اجرای برنامه های فرهنگی مفید و برنامه های دیگر با غرض عقلایی مباح باشد ، اشکال ندارد به شرط این که مستلزم مفاسد دیگر نباشد و همچنین آموختن و یاد دادن نوازندگی برای امر فوق فی نفسه اشکال ندارد ؛ ولی ترویج موسیقی با اهداف عالیه نظام مقدس اسلامی سازگار نیست .
س : طبل زدن در جشن های میلاد و غیر آن چه حکمی دارد ؟
ج : استفاده از آلات نوازندگی و موسیقی به نحو لهوی و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق حرام است .
س : آلات موسیقی که دانش آموزان مدارس عضو گروه های سرود آموزش و و پرورش از آن ها استفاده می کنند چه حکمی دارند ؟
ج : آن دسته از آلات موسیقی که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده برای کارهای حلال محسوب می شوند ، جایز است به طور غیر لهوی برای مقاصد حلال به کار گرفته شوند ولی آلاتی که عرفاً از آلات مخصوص لهو محسوب می شوند جایز نیست مورد استفاده قرار گیرند .
س : گوش دادن به آواز زنان در صورتی که از لحاظ شعر و موسیقی لهو و لغو نباشد چه حکمی دارد ؟
ج : اگر آواز زنان به گونه ای باشد که مهیج شهوت گردد و یا گوش دادن به آن موجب ترتب مفاسد باشد جایز نیست گوش کند .
س : اگردر یک مجلس عروسی از نوارهای مبتذل و یا موسیقی و آلات موسیقی مانند ارگ و امثال آن استفاده شود،رفتن به این گونه مجالس چه حکمی دارد ؟
اگر حضور در آن مجلس موجب ارتکاب و یا تأیید آن باشد یا نهی از منکر متوقف بر خروج از آن مجلس یا شرکت نکردن در آن باشد ، باید آن مجلس را ترک کرده و یا شرکت ننمایند .
س : اگر در مورد صدای زن مصداق غنا نباشد گوش دادن آن چه حکمی دارد؟
ج : در حرمت غنا فرق بین این که مغنی زن باشد یا مرد نیست و شنیدن صدای زن اگر غنا نباشد ، حرمت شرعی ندارد مگر آن که به قصد ریبه یا موجب ترتب مفسده باشد ولی شنیدن خوانندگی زن که غالبا ًمشتمل بر مفسده است جایز نیست .
س : اجرای کنسرت توسط زن برای زنان با علم به این که گروه نوازندگان نیز زن هستند ، چه حکمی دارد ؟
ج : اگر اجرای کنسرت به صورت ترجیع مطرب ( غنا ) نباشد و موسیقی هم که نواخته می شود از نوع لهوی حرام نباشد ، این امر فی نفسه اشکال ندارد .
س : آیا زدن بر ظرف ها و سایر وسایل که جزء آلات موسیقی نیستند ، در عروسی ها توسط زنان جایز است ؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمی دارد ؟
ج : جواز این عمل بستگی به کیفیت نواختن دارد . اگر به شیوه متداول در عروسی های سنتی باشد و لهو محسوب نشود و فسادی هم بر آن مترتب نگردد ، اشکال ندارد .
س : آیا موسیقی سنتی که میراث ملی ایران می باشد، حرام است یا خیر؟
ج : چیزی که از نظر عرف ، موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب شود ، به طور مطلق حرام است و در این مورد فرق بین موسیقی ایرانی و موسیقی سنتی و غیر آن نیست .
س : خرید و فروش آلات موسیقی چه حکمی دارد ؟ و حدود استفاده از آن ها کدام است ؟
ج : خرید و فروش آلات مشترک برای نواختن موسیقی غیر لهوی اشکال ندارد
س : موسیقی که از رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی پخش می شود ، چه حکمی دارد ؟ آیا این گفته که حضرت امام « ره » موسیقی را به طور مطلق حلال اعلام کرده اند ، صحیح است ؟
ج : نسبت حلال دانستن موسیقی به طور مطلق به راحل عظیم ا لشأن حضرت امام خمینی « قدس سره »کذب و افتراء است . امام «قدس سره » معتقد به حرمت موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت بودند و نظر ما هم همین است ، گاهی نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پیدا می کند که در این صورت موسیقی که به تشخیص مکلف لهوی و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام می باشد و اما صداهای مشکوک محکوم به حلیت هستند و پخش از رادیو و تلویزیون به تنهایی دلیل شرعی بر مباح و حلال بودن آن ها محسوب نمی شود .
س : گاهی از رادیو و تلویزیون آهنگ هایی پخش می شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند ، آیا بر من واجب است که از گوش دادن به آن ها خودداری نموده و دیگران را هم از آن منع کنم ؟
ج : اگر آن ها را از نوع موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو می دانید ، جایز نیست به آنها گوش دهید ، ولی نهی دیگران از باب نهی از منکر منوط به این است که احراز نمایید که آنان هم آهنگ های مزبور را از نوع موسیقی حرام می دانند
س : چه آلاتی لهو محسوب می شوند ؟
ج : آلاتی که نوعاً در لهو و لعب به کار می روند و منفعت حلالی در بر ندارند ، آلات لهو محسوب می شوند .
س : آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی تأثیر دارد ؟
ج : موسیقی حرام ، موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهی شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در این که موسیقی تحت عنوان موسیقی مطرب و لهوی حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد مؤثر است مانند این که بر اثر آن امور ، منجر به ترتب فساد شود .
س : شرکت در کلاس ها ی ورزشی که در آن ها موسیقی پخش می شود چه حکمی دارد اگر هدفن استفاده کنیم به نحوی که موسیقی را نشنویم یا به طور ضعیف بشنویم چطور ؟
ج : اگر موسیقی مطرب لهوی نباشد مانع ندارد و تشخیص آن به عهده خود مکلف است .
س : من دانشجوی دانشگاه کشمیر هستم . در این جا سالانه همایشی برگزار می شود که دانشجویان به این مناسبت ، برنامه های فرهنگی مثل آواز ، مسابقه ، غزل و .... را به گونه ای هماهنگ و سازگار ارائه می کنند من هم می خواهم در این همایش غزل ارائه کنم .آیااین تصمیم من درست است . لطفأ نظرتان را برای چنین برنامه هایی بفرمایید .
ج : غزل خوانی و آواز فی نفسه اشکال ندارد ولی چنان چه کیفیت خواندن آواز و غزل به صورتی است که همراه با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد ، جایز نیست و نیز موسیقی ای که همراه با آواز و غزل خوانی نواخته می شود چنان چه به گونه ای است که متناسب با مجالس لهو و عیش و نوش است ، جایز نیست .
س : از بعضی منازل صدای موسیقی شنیده می شود که معلوم نیست جایز است یا خیر، و گاهی صدای آن بلند است به طوری که باعث اذیت و آزار مومنین می شود ، وظیفه ما در برابر آن چیست ؟
ج : تعرض به داخل خانه های مردم جایز نیست ، و امر به معروف و نهی از منکر متوقف بر تشخیص موضوع و تحقق شرایط آن است .
س : بعضی از رانندگان از نوار ها ی موسیقی غنا و حرام استفاده می کنند و علی رغم نصیحت ها و راهنمایی ها آن را خاموش نمی کنند ، خواهشمندم نحوه برخورد مناسب با این موارد و این افراد را بیان فرمائید ، ایا برخورد شدید با آنان جایز است یا خیر ؟
ج : با تحقق شرائط نهی از منکر ، بر شما بیشتر از نهی زبانی از منکر واجب نیست ، و در صورتی که مؤثر واقع نشود ، واجب است که از گوش دادن به غنا و موسیقی حرام اجتناب کنید ، و اگر به طور غیر ارادی صدای موسیقی حرام و غنا به گوش شما برسد ، چیزی بر شما نیست .
س : من در یکی از بیمارستان ها به کار مقدس پرستاری مشغولم ، گاهی در بعضی از قسمت های محل کارم ملاحظه می کنم که تعدادی از بیماران به نوارهای موسیقی مبتذل و حرام گوش می دهند ، من آنان را نصیحت می کنم که این کار را نکنند و بعد از نصیحت مجدد آنان ، چنان چه بی اثر باشد ، نوار را از ضبط صوت بیرون آورده و پس از پاک کردن ، آن را به آنان
برمی گردانم ، آیا این گونه برخورد جایز است یا خیر ؟
ج : محو محتویات باطل برای جلوگیری از استفاده حرام از نوار ، جایز است ، ولی منوط به اجازه مالک یا حاکم شرع است .
س : اگر در مکانی باشیم که موسیقی لهوی بی اختیار به گوش ما می رسد ( و نهی از منکر هم این جا اثری ندارد ) چه وظیفه ای داریم ؟
ج : اگر ترک آن محل و یا آن مجلس ممکن نباشد و یا موجب مشقت باشد ، شما به آن اعتنا و توجه نکنید اگر چه بی اختیار به گوش شما برسد .
س : اگر مردی صدای خود را چه خودش و یا دستگاه شبیه زن کرده و کاملاً مثل صدای زن شود چه حکمی دارد ؟
ج : این گونه رفتارها خالی از اشکال نیست .
س : تشخیص غنا و موسیقی حلال از حرام برای اینجانب مشکل است تکلیف چیست ؟
ج : تشخیص غنا و موسیقی لهوی حرام ، با نظر عرفی شخص مکلف است .
س : آیا گوش دادن به غنا در خانه جایز است ؟ اگر در فرد تأثیر نداشته باشد چه حکمی دارد ؟
ج : گوش دادن به غنا به طور مطلق حرام است ، چه در خانه به تنهایی شنیده شود و یا در حضور دیگران و چه در او تأثیر بگذارد یا خیر .
س : بعضی از جوانان که تازه به بلوغ رسیده اند از مراجعی تقلید می کنند که فتوی به حرمت موسیقی به طور مطلق داده اند هر چند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامی پخش شود ، حکم این مسئله چیست ؟ و آیا اگر ولی فقیه گوش دادن به موسیقی حلال را اجازه داده باشد ، آیا تجویز او به خاطر احکام حکومتی برای جواز آن کافی است یا این که آنان باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند ؟
ج : فتوی به جواز یا عدم جواز گوش دادن به موسیقی از احکام حکومتی نیست ، بلکه حکم شرعی فقهی است و بر هر مکلف واجب است در اعمالش به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کند . ولی موسیقی اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده ای هم بر آن مترتب نگردد ، دلیل بر حرمت آن وجود ندارد .
س : من در مکانی کار می کنم که صاحب آن همیشه به نوار های غنا گوش می دهد و من هم مجبور به شنیدن آن هستم ، آیا این کار برای من جایز است یا خیر ؟
ج : اگر نوار ها در بر دارنده غنا یا موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت باشند ، گوش دادن آن جایز نیست ؛ ولی اگر مجبور به حضور در آن مکان هستید ، رفتن به آن جا و کار کردن در آن برای شما اشکال ندارد ولی واجب است به غنا گوش ندهید هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنوید .
س : خواندن به صورت غنا توسط هر یک از مرد یا زن چه از طریق نوار کاست باشد و یا از طریق رادیو و چه همراه موسیقی باشد و یا نباشد ، چه حکمی دارد ؟
ج : غنا حرام است . و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جایز نیست اعم از این که توسط مرد باشد یا زن و به طور مستقیم باشد یا از طریق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد یا نه .
س : نواختن موسیقی به منظور اهداف و اغراض عقلایی و حلال در مکانی مقدس مانند مسجد چه حکمی دارد ؟
ج : نواختن موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق جایز نیست حتی اگر در غیر مسجد و برای غرض عقلایی حلال باشد ، ولی اجرای سرودهای انقلابی و مانند آن همراه با نغمه های موسیقی در مکان مقدس و در مناسبت هایی که آن را اقتضا می کند ، اشکال ندارد مشروط بر این که با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکان هایی مثل مسجد برای نماز گزاران مزاحمت ایجاد نکند .
س : گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع می خواند اعم از این که شنونده ، جوان باشد یا خیر ، مذکر باشد یا مونث چه حکمی دارد؟ . اگر آن زن از محارم باشد حکم آن چیست ؟
ج : اگر صدای زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صدای او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده ای هم بر آن مترتب نگردد ، اشکال ندارد و فرق بین موارد فوق نیست .
س : گاهی از رادیو های عربی بعضی از آهنگ های موسیقی پخش می شود ، آیا گوش دادن به آن ها به خاطر علاقه به شنیدن زبان عربی جایز است ؟
ج : گوش دادن به موسیقی لهوی متناسب با مجالس لهو و معصیت به طور مطلق حرام است و علاقه به شنیدن زبان عربی مجوز شرعی برای آن محسوب نمی شود .
س : آیا تکرار اشعاری که به صورت آواز و بدون موسیقی خوانده می شوند جایز است ؟
غنا حرام است هر چند همراه با نواختن آلات موسیقی نباشد و منظور از غنا ترجیع صدا به نحوی است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد ، ولی صرف تکرار شعر اشکال ندارد.
س : آیا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جایز است ؟
ج : غنا صوتی است که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که به طور مطلق حرام است حتی اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثیه و غیره باشد .
س : امروزه موسیقی برای معالجه بعضی از بیماری های روانی مانند افسردگی ، اضطراب ، مشکلات جنسی و سرد مزاجی زنان به کار می رود ، حکم آن چیست ؟
ج : اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امین این است که معالجه متوقف بر استفاده از موسیقی است ، به کارگیری آن به مقداری که معالجه بیمار اقتضا می کند اشکال ندارد .
س : گوش دادن به غنا اگر باعث تمایل بیشتر انسان به همسرش شود چه حکمی دارد ؟
ج : مجرد افزایش تمایل به همسر مجوز شرعی برای گوش دادن به غنا نمی شود .
س : اگر معیار حرمت موسیقی ، لهوی بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است ، پس آوازها و سرودهایی که باعث ایجاد طرب در بعضی از مردم حتی کودک غیر ممیز می شوند ، چه حکمی دارند ؟ و آیا گوش دادن به نوارهای مبتذل که درآن ها زنان به صورت غنا می خوانند ولی طرب آور نیستند جایز است ؟ همچنین مسافرین که سوار اتوبوس های عمومی که غالبا ً از این نوارها استفاده می کنند می شوند ، چه تکلیفی دارند ؟
ج : چنان چه موسیقی یا آوازی که با ترجیع و طرب همراه است از لحاظ کیفیت یا مضمون یا حالت خاص شخص نوازنده یا خواننده در خلال نواختن یا خواندن از نوع غنا یا موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت باشد ، گوش کردن به آن حرام است حتی برای کسی که اورا به طرب نیندازد و تحریک نکند و اگر در اتوبوس ها و ماشین های دیگر نوار غنا یا موسیقی لهوی پخش شود ، مسافرین باید از گوش دادن به آن خودداری نموده و نهی از منکر کنند .
س : آیا جایز است مرد غنای زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند ؟ آیا غنای زن برای شوهر و بر عکس جایز است ؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن بامجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشی از تحریم آن مجالس است نظیر تحریم تجارت و ساخت مجسمه که فایده ای غیر از عبادت برای آن متصور نیست ، بنابر این انتفاء مناط و علت حکم در این زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است ؟
ج : گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوی که طرب انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، مطلقا ً حرام است ، حتی غنای زن برای شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر ، استماع غنا را مباح نمی کند و حرمت غنا و
مجسمه سازی و مانند آن ، با تعبد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقهی شیعه محسوب می شوند و دائر مدار ملاکات فرضی و آثار روانی و اجتماعی نمی باشد ، بلکه تا زمانی که این عنوان حرام بر آن ها صدق کند ، حکم آن ها حرمت و وجوب اجتناب به طور مطلق است .
س : دانشجویان دانشکده علوم تربتی باید در مرحله دروس اختصاصی در درس سرود ها و آوازهای انقلابی شرکت کنند زیرا در آن جا قطعه های موسیقی را آموخته و به طور اجمال با آن ها آشنا می شوند . وسیله اصلی فراگیران درس ارگ است ، آموختن این درس که جزء واحدهای اجباری است چه حکمی دارد ؟ خرید و استفاده از وسیله مذکور برای ما چه حکمی دارد ؟ و
به خصوص خواهران نسبت به اجرای تمرین در برابر مرد ها چه وظیفه ای دارند ؟
ج : استفاده از آلات موسیقی فی نفسه برای سرودهای انقلابی و برنامه های دینی و فعالیت های فرهنگی و تربتی مفید اشکال ندارد و خرید و فروش آلات نوازندگی و یاد دادن و فراگیر آن برای استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران می توانند با رعایت حجاب واجب و ضوابط شرعی در کلاس حاضر شوند .
س : بعضی از ترانه های در ظاهر انقلابی هستند و عرف هم آن ها را انقلابی می داند ولی نمی دانم که آیا خواننده ، قصد خواندن یک ترانه انقلابی را داشته یا یک ترانه طرب آور و لهوی را ، با توجه به این که خواننده مسلمان نیست ولی ترانه های او ملی ومتضمن جملات بر ضد اشغال و همچنین تحریک مردم به مقاومت است ، گوش دادن به این ترانه ها چه حکمی دارد ؟
ج : اگر کیفیت آن ها از نظر شنونده عرفاً ، طرب آور و لهوی نباشد ، گوش دادن به آن ها اشکال ندارد و قصد و نیت خواننده و مضمون چیزی که می خواند در این باره تأثیری ندارد .
س : جوانی به عنوان مربی و داور بین المللی بعضی از ورزش ها به کار اشتغال دارد . شغل او اقتضاء می کند که به بعضی از باشگاه هایی وارد شود که که غنا و موسیقی حرام در آن ها پخش می شود ، با توجه به این که این کار مقداری از هزینه های زندگی او را تأمین می کند و فرصت های شغلی هم در محل زندگی او کم است ، آیا این کار برای او جایز است ؟
ج : این شغل برای او اشکال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسیقی لهوی برای او حرام است اما در موارد اضطراری جایز است داخل مجلس غنا و موسیقی حرام شود ، ولی باید از گوش دادن به آن اجتناب کند و آن چه که بدون اختیار به گوش او
می خورد، اشکال ندارد .
س : آیا فقط گوش دادن به موسیقی ، حرام است یا این که شنیدن آن حرام است ؟
ج : شنیدن غنا یا موسیقی لهوی و طرب آور حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضی از موارد که شنیدن از نظر عرفی
گوش دادن محسوب می شود .
س : آیا نواختن موسیقی همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتی که استفاده از آن ها در مجالس لهو و لعب معمول است ، جایز است ؟
ج : تلاوت قرآن کریم با صدای زیبا و صوت مناسب با شأن قرآن کریم اشکال ندارد ، بلکه امری راجح است مشروط بر این که به حد غنای حرام نرسد ، ولی نواختن موسیقی با آن ، وجه شرعی ندارد .
س : چه آلاتی لهو محسوب می شوند و استفاده از آن ها به هیج وجه جایز نیست ؟
ج : آلاتی که نوعاً در لهو و لعب به کار می روند و منفعت حلال در بر ندارند .
س : آیا گرفتن اجرت برای تکثیر نوارهای صوتی که محتوی امور حرامی هستند جایز است ؟
ج : هر نوار صوتی که گوش دادن به آن حرام است ، تکثیر و گرفتن اجرت برای آن هم جایز نیست .
س : با توجه به این که فرزندان ما هنوز به تکلیف نرسیده اند و در رفت و آمد با اقوام که نوار غنا گوش می دهند ممکن است به آن نوار علاقه پیدا کنند و با توجه به این که چنان چه آن ها را محروم کنیم ممکن است پنهانی آن را گوش دهند تکلیف چیست؟
ج : گر چه بچه نابالغ تکلیف شرعی ندارد و استماع غنا و موسیقی حرام ، بر او حرام نیست لکن اقدام بزرگ تر ها بر در اختیار گذاشتن نوار موسیقی حرام و غنا برای اطفال جایز نیست؛ و تکلیف شرعی والدین کوشش در آشنا کردن اطفال پیش از بلوغ بر ضوابط و موازین و اخلاق شرعی است و جائز نیست به عذر این که بچه تکلیف ندارد او را در ارتکاب هر عملی آزاد بگذارند.
س : آیا مداحی برای بانوان جایز است ؟
ج : مداحی زن در جایی که می داند نامحرم صدای او را می شنود اگر موجب جلب توجه و تهییج نامحرم و یا مفسده دیگر گردد ، جایز نیست .
س : شرکت در جشن هایی که زنان مردان در آن ها مبادرت به رقص و نواختن موسیقی به طور جداگانه می کنند چه حکمی دارد ؟
آیا شرکت در عروسی هایی که در آن ها مبادرت به رقص و نواختن موسیقی می شود ، جایز است ؟
آیا نهی از منکر در مجالسی که در آن ها رقص انجام می شود ، در صورتی که امر به معروف ونهی از منکر در شرکت کنندگان تأثیر نداشته باشد ، واجب است ؟
رقص مختلط زن و مردچه حکمی دارد ؟
ج : به طور کلی اگر رقص باعث تهییج شهوت شود یا همراه با عمل حرام و یا مستلزم آن بوده و یا به صورت مختلط بین زنان و مردان اجنبی باشد ، جایز نیست و فرقی نمی کند بین این که در جشن های عروسی باشد یا غیر آن و شرکت در مجلس معصیت هم اگر مستلزم ارتکاب حرام مانند گوش دادن به موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه باشد و یا حضور در آن ها تأیید گناه محسوب شود ، جایز نیست و اما تکلیف امر به معروف و نهی از منکر با عدم احتمال تأثیر ساقط است .
س : آیا حضور در مجالس و محافلی که در آن ها به نوار های مبتذل غنا گوش داده می شود جایز است ؟ در صورتی که در
غنا بودن آن شک داشته باشد ، با توجه به این که نمی تواند از پخش نوار جلو گیر کند ، حکم چیست ؟
ج : حضور در مجلس غنا و موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه در صورتی که منجر به گوش دادن یا تأیید آن شود جایز نیست ولی در صورت شک در موضوع ، حضور در آن مجلس و گوش دادن به آن فی نفسه اشکال ندارد .
س : زندگی در کشوری که اسباب معصیت مانند برهنگ و گوش دادن به نوار های مبتذل موسیقی و غیره در آن فراهم است ، چه حکمی دارد ؟ کسی که در آن جا تازه به سن تکلیف رسیده چه حکمی دارد ؟
ج : اقامت و زندگی آن ها ، فی نفسه اشکال ندارد ، ولی باید از اموری که از نظر شرعی بر او حرام هستند اجتناب کند و اگر
نمی تواند باید به کشورهای اسلامی مسافرت نماید .
- اظهارات امام خمینی درباره برنامه های موسیقی رادیو و تلویزیون
- پاسخ حضرت امام خمینی به دو استفتاء ( خرید و فروش آلات موسیقی
اظهارات امام خمینی درمورد برنامه های موسیقی رادیو - تلویزیون
گروه اجرا کننده رادیو دریا به حضور امام خمینی رسیدند و با رهبر انقلاب اسلامی ایران دیدارکردند .
در این دیدار امام خمینی سخنانی به شرح زیر ایراد کردند :
بسم الله الرحمن الرحیم
دستگاه ها رژیم سلطنتی که روی هم رفته به ملت خیانت می کنند و برای منافع خودشان ، ملت را به کار می کشند و از ملت جدا هستند . برنامه های آن ها این است که با کوشش ملت را به تباهی بکشند و نسل جوان را فاسد کنند ، اگر نسل جوان فاسد نباشد ، آنها خوف دارند که یک وقت نسل جوان عصیان کند . از این حیث به وسائل مختلف کوشش می کنند که نسل جوان را به تباهی بکشند و از مسائل روز و مسائل زندگی کنار باشند . وسائل متعددی از نسل مطبوعات ، رادیو و تلویزیون ، سینما و تئأتر تمامی این ها در خدمت رژیم های طاغوتی است که ملت را عقب برانند و از توجه به مقدرات خودشان غافل کنند و احیاناً به طرف خود بکشانند .
مردم به کارهای دیگری غیر از کارهایی که سرنوشت آنهامربوط به آن هاست مشغول شوند و آن ها هم منافع خودشان را ببرند و مطمئن باشند که کسی مخالفشان نیست و لذا چون وسایل فساد جوا ن ها را فراهم می کردند از قبیل مراکز فساد که لابد اطلاع دارید خصوصاً در تهران که چقدر مراکز فحشاء در طرق مختلف وجود داشت که حتی بعضی از آنها گفتنی نیست و همین طور که دشمنان به آن دامن اطراف دریا و ..... وقتی مردم دریا میروند یکی از اموری که دشمنان به آن دامن می زنند همین مختلط بودن جوان ها و زن و مرد هاست و این نه از باب این بود که به جوان های ما خوش بگذرد بلکه از جهت این بود که جوان های ما را به تباهی بکشند . جوان ها ما اگر چند روز وارد سینما می شدند عادت می کردند و به انحراف کشیده می شدند ، رادیو ها ، همه انحرافی بودند . مطبوعات از قبل روزنامه ها و مجلات همه جوان های ما را منحرف می کردند و از جمله چیز هایی که باز مغز جوان های ما را تخدیر می کند موسیقی است موسیقی سبب می شود که مغز انسان وقتی چند وقت به موسیقی گوش کرد تبدیل به یک مغز غیر کاری و غیر جدی بشود ، و انسان را از جدیت بیرون می کند . این ها همه برای این بود که ملت را از مقدرات خودشان غافل کنند و آ ب را از مسائل ؟؟؟ کنند که مبادا مزاحم شان بشوند . این بک برنامه بسیار مفصلی بوده است و نه این که این مسائل اخلاقی واقع شد ؟؟؟ این ها طرح هایی است که آن ها طراحی کردند تا جوان ها را به تباهی بکشانند و علاوه بر این به مردم فشار بیاورند تا مردم نتوانند آزاد فکر کنند . مقالاتی که مربوط به سرنوشت ملت بود امکان نداشت در روزنامه ها نوشته شود و در رادیو شنیده بشود ، مقالاتی که مخالف مسیر ملت بود و مخالف مصالح ملت بود به طور آزاد رایج بود .مجلاتی که باید نسل جوان را تربیت کند تبدیل شده بود به آن ترتیبی که ملاحظه کردید . مجلات چه وضع افتضاح آمیزی ، داشت . این ها همه برای این بود که جوان ها را از مسیر انسانی منحرف کنند وقتی جوان ها ؟؟؟ یک -مملکت و پایه مملکت می کند به طرف فحشاء و مواد مخدر بروند نه برای آن ها وقتی می ماند که فکر کنند و نه دیگرمی توانند
کار بکنند .موسیقی از اموری است که البته هر کس بر حسب طبع خودش می آید لیکن انسان را از جدیت بیرون می برد و به یک موجودعزل و بیهوده می کشاند
جوان که اکثر ؟؟؟ از مسائل زندگ و از ؟؟؟ به کلی غافل می شود و عادت می کند . همان طور که به ؟؟؟ عادت می کند و کسی که به مواد مخدر عادت می کند دیگر نمی تواند یک انسان جدی باشد که بتواند در مسائل سیاسی فکر بکند . موسیقی فکر انسان را طوری می کند که دیگر نتواند ؟؟؟ فکری نداشته باشد نمی تواند یک فرد مفید باشد و این ها می خواستند که فرد مفید پیدا نشود ، اصلا ًاین ها از انسان می ترسیدند ، این ها دیدند که یک مدرس در زمان رضا خان در مجلس با رضا خان مخالفت کرد که آخر هم شهیدش کردند . این ها نمی خواهند یک انسان پیدا بشود .
امام در قسمت دیگر از سخنا ن خود گفت : قضیه دریا این بود که این جوان های نورس و این دختر های نورس در دریا بریزند به جان هم و هر کاری می خواهند بکنند و نسل انسان ضایع بشود . جوانی که چند ماه در اطراف دریا رفت و با دیگران مخلوط شد این دیگر نمی تواند فکر بکند که وقتی می خواهند نفت مارا ببرند چه باید کرد . اصلاً فکر این معنا در ذهن جوانی که آن طوری است که نمی آید آن فقط توجه به این دارد که یک شعر عاشقانه بخواند و یک عاشق و معشوقی باشد اصلا ً فکر او سراغ این مسائل می رود واز مسیر اصلی اش منحرف می شود این ها روی نقشه کار می کنند . از روی اتفاق نبود که دریا این طور باشد
آن ها حتی مردم را به مسایل انحرافی تشویق می کردند تا جوان ها را به هر ترتیبی که شده از مسیر زندگی خارج کنند ، تا این که ملت یک ملت فقیر باشد و جوان های ما به این مسائل توجه نداشته باشند ، یک جوان تازه رسیده اگر الان مسائل شهوی برای او آن طور رایج بشود و از مسایل جد غافل بماند و نتواند از نیروی جوانیش استفاده کند نمی تواند برای جامعه خود مفید باشد . شما حالا باید این مسایل را جدی بگیرید و از شوخی و مسائل غیر جدی برگردید . خود شما باید دستگاه تلویزیون ، دستگاه رادیو را طوری اداره کنیدکه آموزنده باشد و به جوان های ما قدرت بدهد و آن ها را نیرومند کند نباید دستگاه رادیو و تلویزیون طوری باشد که 10 ساعت موسیقی پخش کند و جوان های نیرومند را از نیرو مندی شان برگرداند . موسیقی با تریاک فرق ندارد. تریاک یک جور بی حالی و بی حسی می آورد و موسیقی هم همین طور . اگر شما می خواهید مملکت شما مستقل باشد از این به بعد باید رادیو تلویزیون را تبدیل کند به یک رادیو و تلویزیون آموزنده – موسیقی را حذف کنید .
از اینکه به شما بگویند کهنه پرست شدید نترسید . باشد ما کهنه پرستیم ، این ها نقشه است برای این که شما ها را از کار جدی عقب بزنند . این که می گوئید اگر موسیقی در رادیو نباشد آن ها می روند از جای دیگر می گیرند ، ما باید به آن ها موسیقی بدهیم . ما باید خیانت بکنیم . موسیقی خیانت است به مملکت – خیانت است به جوان های ما ، این موسیقی را به کل حذفش کنید و چیزی بگذارید که آموزنده باشد کم کم مردم و جوان ها را به مسائل آموزنده عادت بدهید و از آن عادت خبیثی که داشتند برگردانید . این که می بینید جوان ها اگر موسیقی نباشد جای دیگر سراغ آن می روند برای این است که عادت کرده اند و این شاهد است برای این که جوان های ما فاسد شده اند . الان ما موظف هستیم این نسلی که فاسد شده به صلاح برگردانم و نگذاریم بچه های کوچک ما فاسد بشوند و جلوی آن ها را بگیریم .
استخراج از روزنامه اطلاعات – شماره 15911 - مرداد ماه 135
منابع تحقیق :
* اینترنت
* نشریات :
- روزنامه اطلاعات 1/5/1358
- نشریه رهپویه هنر – زمستان 1374
- نشریه هنرستان موسیقی پسران اصفهان – مرداد ماه 1375
* جزوه دانشجویی
* بخش نامه های وزارت ارشاد اسلامی
* بخش نامه های آموزش و پرورش
* بخش نامه های دفتر مقام معظم رهبر ی
* کتب گوناگون :
- هنر باید متعالی باشد ( هنر و هنرمند در بیان رهبر معظم انقلاب ) – سید علی خامنه ای – ناشر راه شیری – پاییز 1385
- هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری ( حضرت آیت الله خامنه ای ) – چاپ و نشر دفتر فرهنگ اسلامی – چاپ ششم - 1377
- پژوهشی درباره موسیقی از نظر اسلام – اثر استادفقید سید تقی بینش - استخراج از نشریه رهپویه هنر- زمستان 1374
- غنا و موسیقی در فقه اسلامی – اثر روح الله حسینیان – انتشارات سروش - تهران 1374
- دیدگاه پنجم – اثر اکبر ایرانی – موسسه انتشارات سوره - تهران 1376
- موسیقی در سیر تلاقی اندیشه ها – اثر اکبر ایرانی – موسسه انتشارات سوره - تهران 1376